Khảm xà cừ Chuôn Ngọ – Ánh sáng biển cả trong nghệ thuật thủ công
Làng Chuôn Ngọ (Hà Nội) từ lâu nổi tiếng với nghề khảm xà cừ – một trong những kỹ nghệ tinh xảo bậc nhất của thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Điểm đặc biệt của nghề này là biến những mảnh vỏ trai, vỏ ốc thô ráp từ lòng sông, biển thành họa tiết lấp lánh ngũ sắc trên đồ gỗ.
Quy trình khảm xà cừ đòi hỏi nhiều công đoạn công phu. Người thợ trước tiên chọn và xử lý vỏ trai, vỏ ốc, mài mỏng thành từng miếng nhỏ có độ dày chỉ vài phần milimet. Sau đó, nghệ nhân vẽ và khắc họa tiết trực tiếp lên bề mặt gỗ, rồi khéo léo cắt ghép những mảnh xà cừ khít chặt vào các đường chạm khắc. Cuối cùng là bước mài, đánh bóng nhiều lần, để bề mặt gỗ và xà cừ hòa làm một, tạo nên độ óng ánh tự nhiên.
Kỹ thuật này không chỉ yêu cầu đôi tay khéo léo mà còn đòi hỏi con mắt thẩm mỹ tinh tế. Từng mảnh xà cừ được sắp xếp sao cho ánh sáng phản chiếu đúng ý, khiến bức tranh hiện lên sống động: khi là cảnh làng quê yên bình, lúc là hoa lá, chim muông, hay hình tượng tứ linh, tứ quý tượng trưng cho phú quý, trường thọ.
Mỗi tác phẩm khảm xà cừ Chuôn Ngọ không đơn thuần là đồ trang trí mà còn là sự giao hòa giữa nghệ thuật, biểu tượng văn hóa và sự khổ luyện của người thợ. Dưới ánh nhìn hiện đại, đó chính là cách người Việt lưu giữ ánh sáng của biển cả trong từng đường nét gỗ, để rồi truyền lại tinh hoa qua nhiều thế hệ.
