Nghệ thuật Pháp Lam Huế - Men màu trên kim loại, di sản cung đình
Xuất hiện từ đầu thế kỷ XIX dưới triều Nguyễn, Pháp Lam Huế là loại hình mỹ thuật độc đáo kết hợp giữa kim loại và men màu. Đây được xem là kỹ nghệ “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam, vừa mang tính thực dụng, vừa thể hiện vẻ đẹp cung đình.
Quy trình chế tác Pháp Lam đòi hỏi sự công phu đặc biệt. Người thợ trước tiên chọn kim loại nền thường là đồng hoặc gang rồi gò, tạo hình thành các vật phẩm như bình, lư hương, ô cửa, lan can. Sau đó, họ khắc những ô trũng nhỏ trên bề mặt, từng ô sẽ được phủ bằng men màu. Nguyên liệu men được pha từ khoáng chất, tạo nên các sắc xanh, vàng, đỏ, tím… vừa rực rỡ vừa bền vững.
Sản phẩm sau khi phủ men phải trải qua nhiều lần nung ở nhiệt độ cao để men chảy loang đều, bám chặt vào kim loại. Quá trình này đòi hỏi nghệ nhân phải tính toán chuẩn xác, bởi chỉ cần chênh lệch nhiệt độ, men sẽ nứt hoặc đổi màu. Chính sự tinh vi ấy đã tạo nên độ bóng trong, chiều sâu huyền ảo đặc trưng của Pháp Lam Huế.
Vẻ đẹp của Pháp Lam nằm ở sự lộng lẫy nhưng hài hòa: màu sắc rực rỡ mà không phô trương, hoa văn cung đình kết hợp thiên nhiên tứ linh, tứ quý, sen, mai, trúc, cúc. Từ những công trình kiến trúc ở Đại Nội Huế đến đồ thờ tự, Pháp Lam vừa thể hiện quyền uy của triều đình, vừa khẳng định đỉnh cao của mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XIX.
Ngày nay, Pháp Lam Huế được khôi phục và gìn giữ như một di sản văn hóa độc bản, là minh chứng sống động cho sự tài hoa và sáng tạo của người thợ xứ Huế.
